کارد کرد فرهنگی و اجتماعی و سیاسی ایام الله در تشکیلات در مدرسه...
به نام خداوند زیبایی ها
کارکرد فرهنگی ، اجتماعی و سیاسی
ایـام الله
تشکیلات دانش آموزی پیشتازان وفرزانگان
مقدمه :
در سالهای پیش از انقلاب اسلامی نامگذاری ایام سال به
مناسبت های مختلف بسیار محدود بود و کارکرد فرهنگی ، اجتماعی و سیاسی چندانی نداشت
اما با دگرگونی مفاهیم و ارتقاء سطح اندیشه اجتماعی که با تولد انقلاب اسلامی در
کشور ما رخ داد اکثر مناسبت ها و ایام الله اندک اندک به نهادهای فرهنگی تبدیل شد
که مردم ما را با خاطرات
تاریخی شان پیوند می زند . این مناسبت ها فرصتی فراهم می آورد تا سالی یکبار ، همه
مردم بتوانند خاطراتشان را مرور کنند و اگر دینی در برابر آن مناسبت دارند ادا
کرده باشند . این جزوه تدوین شده ، نوعی ادای دین نسبت به روزها و
مناسبت هایی است که در ذهن انسان انگیزه لازم برای نوشتن نثری شاعرانه را به وجود
آورده و از نگاه ما بازخوانی و مرور آنها به فرصت های مناسب برای نسل جوان و
نوجوان که تجربه گر امروز هستند مفید خواهد بود و آنها را به دیداری دوباره با
ایام و مناسبت های سال دعوت خواهد کرد . امید است که این اندک ایام الله در نظر
آید و مقبول مربیان پیشتازان و فرزانگان قرار گیرد .
دستور العمل برگزاری هفتۀ گرامیداشت میلاد حضرت زهرا (س) ، روز زن ، روز میلاد امام خمینی (ره)
« ویژه فرزانگان »
یکی از عوامل موثری که می تواند فرزانگان را در برابر هجوم فکری و فرهنگی غرب توانایی و مقاومت ببخشد داشتن چهره های بسیار ممتاز و شخصیت های نمونه و متعالی در تاریخ است و خوشبختانه اسلام از این نظر بسیار غنی و قوی است چرا که در اسلام زنان نمونه و برجسته وجود دارند که اسوه های بشریت اند در رأس همۀ این الگوهای متعالی در میان بانوان فاطمه (س) است بنابراین شناخت حضرت زهرا (س) برای همه جوانان و نوجوانان فرزانه بسیار ضروری است میلاد آن فرصت بسیار مغتنمی برای پرداختن به گوشه ای از این مهم است به همین مناسبت برنامه های زیادی برای گرامیداشت آن بانوی بزرگوار پیشنهاد می شود .
اهداف :
1- معرفی سنت و سیره حضرت زهرا (س) به منظور الگو سازی برای تربیت نسل جوان .
2- تحقیق زندگی نامه و سیره و رفتار حضرت فاطمه (س) .
3- برگزاری نمایشگاه ویژه سنتها و شعائر مذهبی جهت معرفی حضرت فاطمه (س) .
4- بررسی ابعاد زندگی آن حضرت و تطابق آن با زندگی جوانان عصر ( سیاسی ، اجتماعی و... )
5- شناخت زندگی حضرت امام (ره) و دیدگاه ایشان راجع به زن .
برنامه های پیشنهادی در گروه بصورت پروژه تحقیقی :
- نقش زن از دیدگاه امام خمینی (ره) .
- جایگاه زن در آستانه طلوع اسلام .
- زندگی حضرت زهرا (س) از لحاظ « روش همسرداری ، جهیزیۀ حضرت زهرا (س) ، ایثار و گذشت » .
- زندگی حضرت امام خمینی (ره) از نظر « ابعاد علمی ، سعۀ صدر ، ساده زیستی ، و عشق به اهل بیت (ع) .
- اجرای برنامه های نمایشی پیرامون زندگانی حضرت زهرا (س) و زن و...
- برگزاری جلسات هم اندیشی با موضوعات پیشنهادی ذیل :
الف : نقش زن در جامعه کنونی ما چیست ؟
ب : حقوق زنان جامعه کدام است و تا چه حد رعایت می شود ؟
ج : الگوهای مناسب برای زنان ما کدامند ؟
د : نقش مادران در جامعه چیست ؟
- طرح سوال کتبی در مدرسه به صورت همگانی در مورد موضوع زن حضرت زهرا (س) و امام خمینی (ره) و بررسی سوالات و دادن هدایا به 5 نفر .
- برگزاری مسابقات حضوری در مدرسه با حضور همه دانش آموزان و معلمان .
- برگزاری نمایشگاه کتاب و عکس .
- برگزاری مسابقه حدیث و خطبه های حضرت زهرا (س) ( خطبۀ فدک و ولایت ) .
- تشکیل گروه سرود و اجرای آن در هفته .
- تهیه روزنامه دیواری ، بروشور از زندگانی حضرا زهرا (س) در زمینه های مختلف .
یادآوری :
P حضور منظم و منسجم و یکپارچه فرزانگان در برنامه ها به طور جدی مورد توجه قرار گیرد .
P رعایت نظم و انضباط در حین اجرای برنامه ها .
P دعوت از شخصیت های محلی در برنامه های مذکور.
P اجرای تبلیغات مناسب این ایام در سطح مدرسه .
P ارسال نمونه کارهای برگزیده اعضای گروه به منطقه به صورت گزارش مصوّر و توصیفی .
P در اجرای برنامه ها ، مربیان و اعضای گروه باید ملبس به لباس فرم باشند .
دستورالعمل اجرایی نماز جماعت و جمعه :
نماز ، یک نیاز حقیقی و ضروری انسان است و به میزان ضرورتی که برای فرد و اجتماع دارد دارای فایده ها و آثار نیکوی فردی و جمعی است و به همان نسبت که وجود آن منشأ برکات و خیرات آن باشد فقدان آن زیانبار است .
نماز حقیقی ، موجب نجات کلی و همه جانبه است . انسان را از آفتها ، آسیب ها و فرجام های ناگوار رها می سازد و باب رحمت یزدان را به رویش می گشاید .
نماز : رهایی از تملق و چاپلوسی ، رهایی از انواع گناه و تباهی ، رهایی از خود و پیوند با خدا ، رهایی از حسادت و خودآزاری است .
در مجموع نماز رهیدن از همه صفات زشت و نامطلوب و
برخورداری از خصال خداپسند است در ذیل مواردی مطرح
می شود که مربیان محترم و اعضای تشکیلات دانش آموزی پیشتازان وفرزانگان در موقع
اقامه نماز مدّنظر داشته باشند .
الف : نماز جماعت در مدرسه
نمازی که فرادا خوانده می شود ، هر اندازه که سرشار از اخلاص و معنویت باشد ، تنها ارتباط یک فرد را با خدا برقرار می سازد اما نماز جماعت از یک وسیلۀ ارتباط میان عبد و معبود فراتر می رود و جنبۀ اجتماعی و سیاسی و تشکل به خود می گیرد . افزون براین نماز گروهی و دسته جمعی حال و هوای دیگری دارد ، زیرا به لحاظ روح جمعی حاکم بر فضای نماز ، امواج معنویت بهتر و بیشتری می توان در آن مشاهده کرد در چنین وضعی ، روح نیایش گر در همراهی با ارواح دیگر نیایش گران ، قدرت صعود بیشتری به دست می آورد و نفسش گرمتر و گیراتر و دعایش مقرون به به اجابت می شود اعضای پیشتازان و فرزانگان می توانند با هماهنگی و مربی محترم نسبت به موارد زیر اقدام نمایند .
موارد اجرایی :
* فراهم نمودن امکانات فرهنگی و تبلیغی با کمک و هماهنگی مربی گروه .
* تشویق دانش آموزان به انجام و اقامه نماز جماعت .
* زیبا سازی محوطه نمازخانه و فضا سازی به وسیله ابزارهای تبلیغی و معنوی .
* انتخاب 2 نفر به عنوان اذان گو و دیگری به عنوان مکبر .
* کنترل صوت نمازخانه .
* پخش اذان سروقت به صورت فردی یا اجرای اذان به صورت دسته جمعی .
* تهیه مهر و گلاب و پذیرایی .
* انتظامات نمازخانه .
ب : نماز جمعه
نماز جمعه ، فرضیه ای هفتگی است که تودۀ عظیمی از مسلمانان در هر روز جمعه برای ادای آن گرد می آیند ، این نماز ماهیت مردمی نظام اسلامی و پشتیبانی امّت را در آن نمایش می دهد . مردم در هر دو خطبۀ نماز به اطاعت خدا ، تقوی ، حفظ وحدت و رعایت نظم در امور سفارش می شوند و از مسایل سیاسی ، اجتماعی ، اقتصادی ، فرهنگی و نظامی جامعۀ خویش و جهان آگاه می گردند .
از این رو ، نماز جمعه در موجودیت و استقلال جامعه اسلامی ، رشد آگاهی های مردم و ایجاد همبستگی در میان آنان تأثیری بسزایی دارد .
شرکت اعضای تشکیلات دانش آموزی پیشتازان و فرزانگان در نماز پر فیض جمعه ، نمایش یک بسیج عمومی و یک رزم بزرگ عقیدتی است در ضمن موارد زیر می تواند زمینه همکاری با ستاد نماز جمعه باشد :
1- همکاری در امور انتظامات نماز جمعه « راهنمایی نمازگزاران ، تنظیم صفوف و مرتب کردن آن ، نگهداری اشیاءو امانات نمازگزاران در محل مربوط و ... )
2- حضور اعضای مقطع ابتدایی هر فصل یکبار و در مقطع راهنمایی و دبیرستان هر ماه یکبار در نماز جمعه .
3- همکاری در زمینه های فرهنگی و هنری به صورت فردی و گروهی ( تلاوت قرآن ، ارائه مقاله یا دکلمه ، قرائت شعر ، سرود ، تواشیح ، مصاحبه با نمازگزاران و تهیه گزارش و... ) .
4- همکاری در زمینه های تبلیغاتی نظیر ( نصب پلاکارد ، توزیع بروشورهای مناسب ، دیوارنویسی و... )
5- همکاری در زمینه های تدارکاتی مثل ( نظارت برامور بهداشتی محیط ، برگزاری نماز جمعه ، معطر نمودن فضای برگزاری نماز جمعه با عطر و گلاب و... )
6- همکاری در جمع آوری کمکها و اعانات از سوی مردم و دانش آموزان .
7- همکاری در امور عبادی با هماهنگی ستاد برگزاری نماز جمعه .
8- تنظیم گزارش مصور و توصیفی از حضور اعضای گروه و ارسال آن به سازمان .
9- در اجرای برنامه ها مربیان و دانش آموزان باید ملبس به لباس فرم باشند .
دستورالعمل اجرایی فعالیتهای پیشتازان و فرزانگان
در 13 آبان
سیزده آبان ماه مصادف با شهادت دانش آموزان ، سالروز تبعید امام (ره) و تسخیر لانه جاسوسی آمریکا در تهران توسط دانشجویان مسلمان پیرو خط امام (ره) است .
تاریخ انقلاب دارای حوادث و مناسبتهای گوناگون می باشد
.بدیهی است یکی از راه های تداوم انقلاب اسلامی و حفظ دستاوردهای آن تبیین و تشریح
این فراز و نشیب ها برای نسل های انقلاب و سختی ها و دشواریها و ایثارگری
فداکاران آن می باشد .
از اعضای پیشتازان وفرزانگان در هفته تربیت در این ایام انتظار داریم ضمن شناخت هرچه بیشتر در این باره به دستیابی موارد زیر که از جمله هدف های مهم و اساسی تلقی می گردد ، کوشش نمایند :
آشنایی دربارۀ تبعید امام خمینی (ره) به ترکیه و علل آن در 13 آبان سال 1342 .
آشنایی با نقش دانش آموزانی که در 13 آبان سال 1357 به دست رژیم ستم شاهی پهلوی در مقابل دانشگاه تهران به شهادت رسیدند .
تسخیر سفارت آمریکا و علل آن توسط دانشجویان پیرو خط امام در 13 آبان 1358 .
علل دشمنی ایران اسلامی با آمریکا به عنوان شیطان بزرگ .
علت نامگذاری روز 13 آبان به نام روز ملی مبارزه با استکبار جهانی .
آشنایی با نقش دانش آموزان در اعتلای انقلاب اسلامی و سازندگی کشور .
اقدامات اجرایی :
1- مشارکت فعال در اجرای فعالیتهای آموزشگاه در هفتۀ تربیت .
2- تهیۀ روزنامه دیواری ، مقاله نویسی ، کاریکاتور توسط اعضای گروه .
3- برگزاری مراسم صبحگاه توسط اعضا و خواندن قرائت مقاله ، شعر ، سرود و...
4- قدردانی از اعضای فعال پیشتازان و فرزانگان و گروه های منتخب همایش منطقه ای ، استانی و یا کشوری .
5- قدردانی از اعضای پیشتازان و فرزانگان و فرزندان معظم شهدا ، جانبازان و آزادگان .
6- برپایی جلسه هم اندیشی و تشریح حوادث و وقایع روز 13 آبان و موضوعات هفته تربیت .
7- برگزاری مسابقات فرهنگی ، هنری ، ورزشی و علمی توسط اعضای پیشتازان و فرزانگان در سطح مدرسه .
8- تزئین مدرسه با تصاویر عکسها با موضوعات هفته تربیت .
9- شرکت یکپارچه اعضای پیشتازان و فرزانگان به همراهی مربی محترم با لباس فرم در مراسم راهپیمایی روز 13 آبان.
10- حضور فعال اعضای پیشتازان و فرزانگان در گلزار شهدای دانش آموزی و ادای احترام و تجدید میثاق با شهدای عزیز و شستن قبور شهدا با گلاب ( عطر افشانی ) .
11- تنظیم گزارش مصور و توصیفی از حضور اعضای گروه و ارسال آن به مناطق .
دستوالعمل اجرایی در دهۀ فجر :
بهمن ماه است و وقت وزیدن نسیم بهشت از طرف چمن ، بهمن ماه است و گاه چکیدن ژاله بر رخ لاله ، بهمن ماه است و زمان طلوع فجر ، بهمن ماه است و خمینی و طلوع فجر انقلاب اسلامی . بهمن ماه یادآور خاطرات و خطرات انقلاب اسلامی و حماسه آفرینی های قهرمانان بی بدیل نهضت سراسری مردم ایران در سال 1357 است . در کشور ما روزهای بهمن ماه ، چون خرداد ، آبان و بسیاری از ماه ها و روزهای دیگر سال با نام امام خمینی (ره) عجین شده اند و عجبا که هر چه پیش می رویم به هزار باده ناخورده در تاک او بر می خوریم که همچنان دست نخورده و ننوشیده باقی مانده اند .
برای زنده نگاه داشتن این ایام و بزرگداشت یاد و خاطره شهدای دوران انقلاب اسلامی در برنامه های مختلف و همچنین شناخت لازم جهت حفظ ارزش ها و آرمان های انقلاب اسلامی توسط اعضای گروه پیشتازان و فرزانگان برنامه های ذیل پیشنهاد می گردد :
الف : برنامه های عمومی در مدرسه
همکاری در برگزاری نمایشگاه کتاب و عکس از دوران پیروزی انقلاب اسلامی .
همکاری در جهت تزئین و تبلیغات مدرسه .
برگزاری مراسم شعر و بهره گیری از اشعار دانش آموزان .
برگزاری مراسمی در جهت بازگویی خاطرات انقلاب اسلامی توسط کادر مدرسه و یا اولیای دانش آموزان .
زیارت قبور شهدا و عطر افشانی آن .
دید و بازدید از خانواده های معظم شهدا و جانبازان .
ب : برنامه های اختصاصی توسط اعضاء
تشکیل نمایشگاهی از آثار نقاشی ، خطاطی ، طراحی ، روزنامه دیواری و عکسهایی از دوران انقلاب .
برگزاری مسابقه ی علمی و فرهنگی با موضاعات روزهای دهه ی مبارک فجر (به صورت کتبی ) .
برگزاری مسابقات ورزشی ( فوتسال – تنیس روی میز – طناب کشی – والیبال - دو میدانی و ...... ) .
حضور اعضای گروه در راهپیمایی 22 بهمن با لباس فرم .
تهیه بروشور ، پلاکارد و ....بانام مدرسه در راهپیمایی 22 بهمن .
برگزاری مراسم صبحگاه مشترک اعضای گروه با بسیج دانش آموزی در مدرسه .
دستورالعمل اجرایی در هفته ی بزرگداشت مقام معلم :
قلمرو کار معلم قلب است و مغز به
راستی که معلمی شغل و حرفه نیست بلکه ذوق و هنر توانمندی است . معلمی در قرآن به
عنوان جلوه ای از قدرت لایزال الهی نخست ویژه ذات مقدس خداوند تبارک و تعالی است .
معلم درخت تن آوری است که ریشه در عشق زده است و شاخ و برگش را در قلب ها و اندیشه
ها گسترده است هرجا کامی شیرین و سایۀ مهری گسترده است حضور معلم را پیدا و نهان می
توان یافت. معلم را توقع و نان نیست این گمنامان ! هر روز از تنور داغ جانش هزاران
نان به سفره های گرسنه دل می بخشد و از علقمۀ هزاران مشک به خیمه های عطش می رسانند
. معلم بهترین اوقات زندگی خود را در کلاس صرف تعلیم و تربیت دانش آموزان می کند .
دلش خوش است به اینکه
نکته ای را بیاموزانند و اثری بر روی فرزاندان این آب و خاک بگذارند . نشاطشان در
آن است که تربیتشان مفید و تعلیماتشان مؤثر واقع شود از موفقیت شاگردانشان شاد و
مسرور می شوند و از ناکامی و شکستشان حرمان زده و متأسف . بنابراین توصیف جا دارد
از شأن و منزلت معلم در هفته معلم تقدیر و تشکر به عمل آید پس موارد ذیل را به
عنوان پیشنهاد مطرح می کنیم :
رهنمود اجرایی :
( اقدامات زیر به تناسب شرایط آموزشگاه برای هفته معلم پیشنهاد می گردد )
íانجام یک صبحگاه مشترک با برنامۀ ویژه با حضور کلیه اعضای گروه و بیان ارزش و اهمیت تعلیم و تربیت و مقام والای معلمان در مدرسه .
íارائۀ فعالیت های فرهنگی و هنری در مراسم صبحگاه ، نظیر (خواندن دکلمه ، مقاله ، سرود و تئاتر ، تهیه روزنامه دیواری و... متناسب با روزهای هفته معلم )
íاهدای گل به معلمان و کادر مدرسه .
íملبس بودن مربی و اعضای پیشتازان و فرزانگان در مراسم هفته معلم .
íتهیه و تدوین نشریه گروهی توسط اعضاء در هفته معلم.
íحضور یک یا دو گروه به تفکیک پیشتازان و فرزانگان با در دست داشتن گل در ناحیه یا منطقه خود جهت تجلیل از کارکنان اداره .
íاجرای سرود یا تواشیح و... به مناسبت هفته معلم در نماز جمعه با هماهنگی ستاد نماز جمعه .
íحضور اعضای پیشتازان و فرزانگان به اتفاق مربی و مدیر مدرسه در منزل نزدیک آموزشگاه برای دیدار با خانواده معظم شهید جهت تجدید میثاق مجدد با شهدای جنگ تحمیلی .
íبرگزاری مسابقات کتبی در این هفته بین همۀ دانش آموزان آموزشگاه .
íبرگزاری و برنامه ریزی جهت اجرای فعالیتهای فرهنگی و هنری برای معلمان و کادر آموزشگاه و خانواده هایشان در مدرسه .
íتهیه مقاله ، شعر ، روزنامه دیواری و... از عناوین ذیل جهت تجلیل از مقام معلم :
الف : ارج نهادن به معلم و تجلیل از مقام علم و دانش .
ب : سپاسگزاری از ارشاد و هشدارهای تربیتی معلم .
ج : رعایت ادب و نزاکت در خطاب به معلم .
د : عدالت و انصاف معلم .
ه : صبر و بردباری ، مهربانی و گذشت معلم .
و : اخلاص و دوری از حب و بغض معلم .
* * *
شیوه نامه اجرایی غبار روبی مساجد
در ابتدای برپایی حکومت اسلامی ، مسجد به عنوان یک مقرّ حکومت ارزش پیدا کرد. چون این بهترین راه ارتباط با مردم محسوب می شد به گونه ای که با ارتباط مستقیم و چهره به چهره می توانستند مسائل و مشکلات جامعه را به گوش مسؤلان برسانند . مسجد در گذشته برای مسلمانان بیش از امروز اهمیت داشت. چون محل محکمه عدالت آنان و هم محل درس ، تعلیم و هم مکان تصمیم گیری های نظامی ، سیاسی بود . در عهد پیامبر (ص) مسجد جایی بود که مسلمانان در آن جمع می شدند و حضرت در همان جا کارهای امت را حل و فصل می کردند . با گسترش اسلام و توسعه قدرتهای مستقل مذهبی نقش مسجد به عنوان ابزار سیاسی تغییر یافت و فقط مکانی برای برگزاری فرایض و برنامه های دینی شد و جایگاه سیاسی مسجد به تدریج کاهش یافت . از آنجایی که به فرمان مقام معظم رهبری هر ساله از « 20 لغایت 29 شعبان » دهۀ غبار روبی مساجد نام گرفته است و از طرفی مشارکت در امور اجتماعی و ارائۀ خدمات به جامعۀ اسلامی یکی از زمینه های فعالیت اعضای تشکیلات دانش آموزی پیشتازان و فرزانگان محسوب می شود و این حضور در فعالیتهای اجتماعی می تواند زمینه ساز ارتقاء توانمندی آنان در عرصه های گوناگون و تقویت هر چه بیشتر آنان در زمینه های فردی و اجتماعی می گردد .
اهداف :
¿ آشنا نمودن هر چه بیشتر اعضای تشکیلات دانش آموزی و سایر دانش آموزان با ارزش های اسلامی .
¿ بوجود آوردن زمینه های لازم جهت حضور پیشتازان و فرزانگان در مساجد .
¿ تقویت مشارکت اجتماعی دانش آموزان .
¿ تقویت روحیه مسئولیت پذیری و ایجاد رو حیه تعاون و همکاری در اعضاء .
¿ آشنا نمودن هر چه بیشتر اعضاء با فرهنگ اقامه نماز جماعت .
¿ آشنا نمودن هر چه بیشتر اعضاء با مساجد و اماکن مذهبی .
¿ ایجاد ارتباط عاطفی و معنوی در اعضاء و پیوند آنان با روحانیت و ائمۀ جمعه و جماعات .
نحوه اجرای طرح
الف ) در سطح استان :
1- در سطح استان کارشناسان نحوه چگونگی حضور فعال اعضای پیشتازان و فرزانگان نشست صمیمی با مسئولین سازمانها ، شهرستانها / مناطق جهت توجیه طرح داشته باشند .
2- تشویق کتبی از سازمان شهرستانها / مناطق فعال در انجام طرح .
ب ) در سطح مناطق - شهرستان :
در سطح شهرستان / مناطق : ضمن توجیه مربیان گروه پیشتازان و فرزانگان جهت هماهنگی در سطح شهرستان و ایجاد ترغیب و تشویق مربیان و اعضای گروه در انجام طرح .
ج ) در سطح آموزشگاه « گروه » :
در سطح آموشگاه مدیران و مربیان گروه هدایت و اعزام اعضای گروه را در یکی از روزهای دهۀ غبار روبی مساجد به نزدیکترین مسجد محل آموزشگاه به عهده خواهند داشت .
موارد اجرایی جهت انجام طرح از سوی شهرستان – مناطق :
1- هماهنگی لازم توسط جهت توجیه اعضای گروه قبل از اعزام به مساجد .
2- تهیه بروشور ، تراکت و تبلیغات لازم در ارتباط با طرح و توزیع در سطح مدارس .
3- هماهنگی با مطبوعات و رسانه ها و خبرگزاری محلی جهت پوشش خبری .
4- تهیه امکانات مورد نیاز نظیر ( گلاب ، عطر و... ) .
5- تشویق کتبی گروه های فعال پیشتازان و فرزانگان توسط سازمان دانش آموزی شهرستان و مناطق .
6- سخنرانی در مراسم صبحگاهی و توجیه اعضاء در ارتباط با اجرای طرح .
7- ترتیبی اتخاذ شود که چنانچه اولیای اعضاء تمایل حضور در طرح را دارند جهت همراهی با گروه مشارکت داشته باشند.
موارد پیشنهادی در دهۀ غبار روبی مساجد:
² تهیه مقاله ، شعر ، دکلمه ، روزنامه دیواری و... توسط اعضاء .
± آموزش مسائل مربوطه به احکام نماز و مسجد توسط مربیان به اعضاء .
± هماهنگی با اعضاء و یا سایر دانش آموزان مدرسه جهت اجرای تواشیح و هم خوانی و قرائت قرآن کریم در مسجد .
± غبار روبی و نظافت و عطر افشانی مسجد و اماکن مذهبی .
± دعوت از امام جماعت مسجد جهت سخنرانی در هنگام غبار روبی .
± اهداء مهر و یا سجاده به مسجد .
± برگزاری مسابقات مختلف فرهنگی ، سرود ، نماز ، اذان و...
± تزیین مسجد در هنگام برگزاری طرح .
± تهیه بروشور در ارتباط با اهمیت جایگاه نماز و مساجد در اسلام .
± همکاری اعضاء پیشتازان و فرزانگان در امر برگزاری نماز جماعت ( مؤذن – مکبر – دعا – انتظامات – کفشداری و... )
± یادآوری :
1- در هنگام اجرا مراسم ، اعضاء و مربیان باید ملبس به لباس فرم تشکیلاتی باشند .
2- تنظیم گزارش مصور و توصیفی از حضور اعضاء گروه و ارسال آن به سازمان استان الزامی است .
دستوالعمل برنامه های ویژه ماه مبارک رمضان :
از نعمتهای بزرگ که خداوند منان به انسان ارزانی داشته ، روزه ی رمضان است . عملی که انسان آمادگی کامل شدن را به وجود می آورد او را از پرتگاه انحطاط جدا نموده و به خالق هستی نزدیک می سازد .
ماه مبارک رمضان ، ماه ضیافت رحمان از بندگی خاص
خود است . از مجموعۀ روایات وارد شده استنباط می شود که در بین ماههای سال ، ماه
رمضان از جایگاه بسیار بلندی برخوردار
است و بندگان عارف و وقت شناس را به بهره
گیری
هر چه تمام تر از این ماه پر عظمت فرا می خوانند .
"شهر رمضان الذی انزل فیه القرآن هدی للناس و بینات من الهدی و الفرقان "
ماه رمضان ، ماهی است که قرآن در آن ماه نازل شد
، پس معلوم می شود که شب قدر در ماه رمضان است . آنچه در پی می آید چگونگی بهتر و
پر بارتر نمودن ایام ماه مبارک رمضان است که اعضای پیشتازان و فرزانگان و سایر
دانش آموزان عضو گروه می بایست در آموزشگاه با هماهنگی مربی گروه می توانند عمل
نمایند .
رهنمود اجرایی :
³ تهیه وتدوین جزوات جالب و زیبا نظیر (جدول ساعات شرعی به افق مناطق در ماه مبارک رمضان ، دعا مخصوص و یومیه ماه مبارک رمضان ، احکام فقهی در خصوص نماز وروزه (که بین دانش آموزان در مراسم صبحگاهی توزیع شود . )
³ تهیه نشریه دیواری به مناسبت فرا رسیدن ماه مبارک رمضان توسط گروههای و نصب آن در تابلوی اعلانات مدرسه .
³ برگزاری مراسم شبی با قرآن در یکی از شبهای ماه مبارک با برنامه هایی آکنده ازمعنویت ( همراه با صرف افطاری) ³ برگزاری ختم قرآن کریم ، با تعیین سوره و آیه ها به اطلاع دانش آموزان شرکت کننده به خصوص اعضاء پیشتازان و فرزانگان ( که در منزل هم می توان خواند )
³ همکاری یا برگزاری مسابقه قرائت قرآن ، حفظ قرآن ، مفاهیم قرآن ، اذان ، احکام بین گروه ها ( دانش آموزان مدرسه هم می توانند شرکت کنند )
³ اجرای مراسم صبحگاه توسط پیشتازان در روز پانزدهم ماه مبارک رمضان که مصادف است با ولادت با سعادت امام حسن مجتبی (ع) و شب معراج حضرت رسول اکرم (ص) .
³ اجرای مراسم صبحگاه با لباس فرم توسط فرزانگان در روز دهم ماه مبارک رمضان که مصادف با وفات جانگداز بانوی بزرگ اسلام ، حضرت خدیجه کبری (س) .
³ تلاوت آیات 183 تا 186 سوره بقره در مراسم صبحگاه ( حکم واجب شدن روزه و فضیلت ماه مبارک رمضان ) .
³ قرائت دسته جمعی دعای روزانۀ مخصوص ماه مبارک رمضان به همراه دعاهای رمضان بین نماز جماعت مدرسه .
³ دکلمه کوتاه در باب ماه مبارک رمضان ، شهادت حضرت علی (ع) ، اخلاق و خودسازی ، توجه به محرومان در مراسم صبحگاه
³ شرکت فعال اعضای رسد به مناسبت شب های قدر در برنامه های مساجد با لباس فرم همراه با شالگردن سیاه .
³شرکت متمرکز اعضاء گروه در نماز سعید فطر با لباس فرم با هماهنگی مربی گروه در مسجد محل و همکاری کردن با هیأت امنای مسجد در خصوص گروه انتظامات ، پخش مهر ، توزیع چای ، شربت و...
³ تنظیم گزارش مصور و توصیفی از حضور اعضای گروه و ارسال آن به مناطق .
³در اجرای برنامه مربیان و اعضاء باید ملبس به لباس فرم باشند .
دستورالعمل برگزاری گرامیداشت میلاد مولای متقیان حضرت علی (ع) روز پدر
« ویژه پیشتازان »
علی (ع) شاهد مکتب است ، سند رسالت و میزان اعمال ، علی (ع) یدالله است چرا که در بستر بازوانش و در توان پنجۀ مردانه اش که تراکم خشم فرو خوردۀ محرومان است حق خواهی و ستم ستیزی نهفته است ، علی (ع) عین الله است . چرا که در نگاه نافضش بصیرت مکتب می درخشد و دیدۀ بیدارش به آنچه خداوند خواسته می نگرد ، علی (ع) اسدالله است . علی (ع) نسخۀ منحصر به فرد است . مدل چگونه بودن و چگونه زیستن است ، اگر بخواهیم انسانی را تصور و تصویر کنیم که آنچه را باید داشته باش دارا باش ، چه صفتی را می توان تصور کرد که در علی (ع) حدّ اعلایش نیست ؟!
سخن علی (ع) سرمایه توحید است .
عمل علی (ع) الهام بخش اخلاص است .
یاد علی (ع) شورانگیز ، عشق آفرین است .
نام علی (ع) از نام خدا علی اعلا جدا نیست .
شهادت علی (ع) شکوه زندگی و سند حق است .
ولادت علی (ع) کلاس آموزش است در این کلاس درس های خدایی را مرور کنیم و شاگرد مکتب علی (ع) باشیم .
چرا که محرومیت بزرگتر نداشتن و نشناختن علی (ع) نیست . به همین مناسبت برنامه های زیر را که برای گرامیداشت ولادت حضرت علی (ع) و روز پدر پیشنهاد می گردد .
اهداف :
P برگزاری مراسم جشن مولودی به مناسبت میلاد حضرت علی (ع) .
P معرفی سنت و سیره علی (ع) به منظور الگو سازی برای تربیت نسل جوان و نوجوان .
P بررسی ابعاد زندگی ( سیاسی و اجتماعی ) .
P تربیت دینی و مذهبی و فراگیری آن در نسل جوان و نوجوان .
P تقویت ایمان مذهبی ، تمرین عبادات و فراگیری احکام اسلامی .
P تحقیق و پژوهش از زندگینامه حضرت علی (ع) .
P تقویت کار گروهی در اعضاء .
رهنمودهای اجرایی در گروه به صورت پژوهش و تحقیق :
P نقش مرد از دیدگاه حضرت علی (ع) .
P جایگاه مرد در آستانه طلوع اسلام .
P جایگاه مرد در جامعه کنونی کشور .
P برگزاری جلسات هم اندیشی با موضوعات مختلف از قبیل :
الف : شخصیت حضرت علی (ع) .
ب : دوران حکومت عدل علی (ع) .
ج : شجاعت حضرت علی (ع) .
د : تفاوت های عصر حضرت علی (ع) و زمان ما .
P طرح سوال کتبی در مدرسه به صورت همگانی .
P برگزاری نمایشگاه کتاب و عکس .
P تشکیل گروه سرود و اجرای آن .
P تهیه روزنامه دیواری ، بروشور و... از زندگانی حضرت علی (ع) .
تذکر :
P حضور منظم و منسجم پیشتازان در برنامه های به طور جدی .
P رعایت نظم و انضباط در اجرای برنامه ها .
P دعوت از شخصیت های محلی در برنامه های مذکور در سطح مدرسه .
P اجرای تبلیغات مناسب این ایام در سطح مدرسه .
P ارسال نمونه کارهای برگزیده اعضاء گروه به مناطق و ارسال گزارش مصور و توصیفی .
P در اجرای برنامه مربیان و اعضاء گروه باید ملبس به لباس فرم باشند .
فصل اول
تاریخچه اعتکاف ، فضایل
و راههای گسترش آن
اعتکاف چیست ؟
واژۀ « عکوف » و « اعتکاف » از نظر لغوی به معنای اقامت کردن و ماندن در جایی و یا ملازم بودن با چیزی است .
معنای اصطلاحی اعتکاف در شرع مقدس اسلام آن است که انسان به انگیزۀ تقرب جستن به خداوند متعال ، دست کم سه روز در مسجد جامع اقامت کند .
معتکف : یعنی کسی که اعتکاف نموده باید در مدت اعتکاف ، روزها را روزه بگیرد و در تمام این مدت بدون عذر مسجد را ترک نگوید و باید از کارهایی همچون خرید و فروش ، بوییدن گیاهان معطر ، مجادله ، خودنمایی و امور جنسی بپرهیزد . معتکف می تواند اوقات خود را به ذکر و یاد خداوند نماز و تلاوت قرآن و کارهایی از این دست و یا حتی امور مباح سپری کند .
نقش اعتکاف در رویارویی با فرهنگ بیگانه :
از دیگر اموری که تلاش برای برپایی اعتکاف و
برنامه های همانند با آن را دوچندان می کند نقش مهم و کارسازی است که این گونه
مراسم عبادی – معنوی در رویارویی با نفوذ
فرهنگ بیگانه ایفا می کند ، جوانی که در مراسم اعتکاف ، طعم شیرین ایمان و انس با
خداوند را می چشد ، لذت های مادی و شهوانی در دیدگانش حقیر و بی ارزش می شود و به
آسانی در گرداب فساد و باورهای ضد دینی گرفتار نمی شود . از سوی دیگر ، چنین
مراسمی خود پیامی عملی و درسی عبرت آمیز برای مردم است . حضور جمعی از مؤمنان در
مسجد برای عبادت در حقیقت نوعی دعوت به خدا پرستی و
دین مداری است و آثار سازنده ای در جامعه خواهد داشت . از همین رو در رویایی با
تهاجم فرهنگی دشمن نباید نقش مؤثر سنت هایی که در باور عمومی مردم ریشه های عمیق و
چند صد ساله دارند نادیده گرفته شود . بی تردید مساجد ، حسینیه ها ، تکیه ها ،
هیئت های مذهبی ، سنتی ، اعتکاف ، زیارت ، و مقوله هایی از این دست ، نقش مهمی در
تربیت جامعه و گسترش فرهنگ دینی ایفا کرده و می کنند این مقوله ها با آثار مثبت
جانبی که دارند اهرمهای توانمندی در مقابله با فرهنگ بیگانه اند .
اعتکاف در ایران :
با مطالعۀ اجمالی در این باره روشن می شود که
سیر اعتکاف در ایران دارای فرازو نشیب بوده است و در هر اثری که عالمان برجسته
دینی به اعتکاف اهتمام ورزیدن مردم مسلمان نیز از آنان پیروی کرده و به اعتکاف بها
داده اند . در عصر صفوی در سایه تلاش های دو عالم بزرگ آن زمان ، شیخ بهایی ( 953-
1030 ه ق ) و شیخ لطف اله میسی عاملی اصفهانی
( متوفّای 1032 یا 1033 ه ق ) اعتکاف رونق خاصی در شهرهای ایران و بویژه قزوین و
اصفهان یافته است . آثار
تلاش های این دو عالم بزرگ و بویژه شیخ لطف اله در راستای برپایی اعتکاف تا مدت ها
باقی مانده است . خوشبختانه اکنون در بسیاری از شهرهای کشورمان مراسم اعتکاف
برگزار می شوند و پی ریزی این سنت حسنه در قرن حاضر ابتدا در شهر مقدس قم توسط
عالم ربّانی میرزا مهدی بروجردی صورت گرقته است و رفته رفته به دیگر شهرهای ایران
سرایت کرده است .
ضرورت و اهمیت اعتکاف :
میدانیم که انسان کامل از دیدگاه اسلام باید دارای ویژگیهای معیّنی در ابعاد فردی و اجتماعی باشد . عمل کردن به وظایف اجتماعی با همۀ ارزش و اهمیتی که دارد تنهایی انسان را به کمال مطلوب نمی رساند بلکه ورود به عرصۀ جامعه و فعالیتهای اجتماعی هر گاه با پشتوانه ای از ایمان و ویژگی های خاص اخلاقی ، همراه نباشد مایۀ سقوط انسان به ورطۀ تباهی و نابودی خواهد بود .
برعکس پرداختن به مسئولیت های اجتماعی چنانچه دارای پشتوانه ای معنوی و برخواسته از پیوندی استوار با مبدأ هستی باشد به خودی خود ترقی و رشد انسان را به دنبال می آورد ضمن اینکه فعالیت های اجتماعی انسان در این صورت رنگ و بوی خدایی می گیرد ، مقبول درگاه خداوند می افتد و پرثمر ، با برکت و جاودان می شود . اعتکاف در مسجد برای یک مسلمان فرصتی است تا او به فراخور توان و مشاغل اجتماعی اش هر چندگاه برای مدتی از جامعه و مردم منقطع شود و به درون روی آورد . اعتکاف کننده در فضای روحانی مسجد و دوران اعتکاف فرصت می یابد با معبود خویش هرچه بیشتر انس بگیرد و پیوندش را با مبدأ هستی استوار نماید . اعتکاف ، زمینۀ مناسبی است تا انسان به کاوش دربارۀ انگیزه ها و روحیات خویش بپردازد و در راستای رفع نقصان و تکامل آن بکوشد . گرچه این برنامه اسلامی برای همه عصرها و نسل ها تشریح شده در عصر ما پرداختن به آن ضروری تر است زیرا امروزه با گسترش ابعاد زندگی ماشینی ، زمینه رشد بیماری از خود بیگانگی و مسخ شدن انسان بیش از هر زمان دیگری فراهم شده است . انسان عصر ما برای گرداندن امور مادی و دنیوی خود شبانه روز سراسیمه می کوشد و چه بسا هیچگاه نباید نگاهی عمیق به « خود » بیفکند. اعتکاف با ویژگیهایی که اسلام برای آن در نظر گرفته پاسخی است به این نیاز روحی و فرصتی طلایی است برای روی آوردن به « خود » و « خدا » .
مساجد و اهمیت آن :
بدون تردید اندیشه و پرستش آگاهانه از برترین امتیازات انسان ، بین او و حیوان است . اندیشه در مورد آغاز هستی و هستی بخش و رابطه او با انسان ، وی را به ستایش رب العالمین فرا می خواند . مسجد سنگر دفاع از حریم مقدس اسلام است و در طول تاریخ بزرگانی همچون پیامبر (ص) و اصحاب باوفایش سربازام مدافع آن بودند . برای مسجد می توان نقش های زیادی در طول تاریخ نام برد مه مهمترین آن نقش عبادی و « ارتباطی » آن است زیرا در میان اقوام و ملل مختلف مکانهایی پیدا می شوند که از قداست و اهمیت ویژه ای برخوردار است و مردم با حضور در آنجا به نیایش و عبادت می پردازند . در نزد ما مسلمانان مقدس ترین و با اهمیت ترین مکان مسجد است که در فرهنگ دین ما مسجد یادآوره خشوع ، خضوع ، عبادت و بندگی به درگاه خداوند است .
در شرع مقدس اسلام بسیار سفارش شده است که نماز را در مسجد بخوانند و بهتر از همه مسجدها ، مسجدالحرام است و بعد از آن مسجد پیغمبر (ص) و بعد مسجد کوفه و بعد از آن مسجد بیت المقدس و پس از آن مسجد جامع هر شهر و بعد از آن مسجد محل و در آخر هم مسجد بازار است .
جایگاه عبادت های جمعی در اسلام :
دین اسلام از هر فرصتی برای تجمع مسلمین و مؤمنین بهره جسته است و این دلیل بر اهمیت آن است . حج یکی از مهمترین مواردی است که اسلام به وسیله آن اهمیت جماعت و تجمع مسلمین را گوشزد می کند . جمعه و نماز جمعه به منظور تجمع مسلمین در پایان هفته است و در فرهنگ اسلام این روز تعطیل و از ارزش بالایی برخوردار است ، اعیاد عید فطر و قربان و عبادت های بندگان مهم و با اهمیت هستند .
نقش مسجد در یافتن دوستان الهی :
هیچ انسانی در زندگی اجتماعی خویش از دوستان خوب بی نیاز نیست ، دوست خوب معین و یاور انسان در طی راه سعادت و کمال و یار و غمخوار او در عرصۀ بروز مشکلات و سختی هاست . مشکلاتی که لازمۀ اجتناب ناپذیر عالم بشری و زندگی اجتماعی است هیچ انسانی هر قدر هم که توانا و نیرومند باشد گریزی از آنها ندارد . بنابراین مسئلۀ دوست یابی و اینکه انسان دوستان صمیمی و همدل خویش را از میان چه افرادی برگزیند از اهمیت خاصی برخوردار است . یکی از مراکزی که در روایات به عنوان کانون یافتن دوستان خوب و صمیمی مطرح شده مسجد است .
فواید علمی ، اجتماعی و اخلاقی رفت و آمد به مسجد :
حضور در مساجد و ارتباط با مومنان در جهان فواید و آثار اخلاقی ، تربیتی ، علمی ، اجتماعی و سیاسی فراوانی برای انسان مؤمن خواهد داشت .
امیرالمؤمنین
(ع) می فرماید : انسانی که به مسجد رفت و آمد می کند دست کم یکی از امور هشت گانه
زیر نصیب او
می شود :
1- برادر ایمانی در مسیر خداوند از او استفاده کند .
2- علم و دانشی نو و تازه کسب کند .
3- فهم و درک آیه ای از آیات قرآن نصیب او شود .
4- شنیدن سخنی که او را به هدایت رهنمون باشد .
5- رحمتی که انتظار آن را از جانب خداوند می کشد .
6- سخنی که او را از گمراهی و هلاکت باز دارد .
آثار عبادت جمعی :
1- آرامش دل و اطمینان خاطر و تقویت امیدواری .
2- اطلاح فرد و جامعه و نزول رحمت الهی .
3- آموزش نظم و انضباط اجتماعی .
4- پاکیزگی و بهداشت فردی و اجتماعی .
5- مساوات ، وحدت ، تواضع و فروتنی .
6- تقویت روحیۀ جمعی و اتحاد و مسئولیت پذیری .
7- محو گناهان و جلوگیری از فساد و فحشا در جامعه .
8- امید به عفو و رحمت خداوند .
فصل دوم
احکام و آداب اعتکاف
احکام و آداب اعتکاف :
ضرورت فراگرفتن احکام و مسائل شرعی اعتکاف از آن روست که گرچه اعتکاف به خودی خود مستحب است گاه اتمام و ادامه آن واجب می شود بعلاوه حتی در اعتکاف مستحب نیز انجام برخی از کارها حرام است ، عدم آگاهی نسبت به مسائل اعتکاف چه بسا سبب شود انسان در انجام عملی مستحب دچار گناه و معصیت شود . اعتکاف به خودی خود مستحب است ولی بوسیله نذر کردن یا با خداوند عهد بستن ویا سوگند یاد کردن واجب می شود مثلأ هرگاه کسی به قصد نذر کردن بگوید ( برای خداوند بر عهده من است که 3 روز در مسجد جامع معتکف شوم ) چنانچه دیگر شرایط نذر موجود باشد بر او واجب می شود که به نذر خود وفا کند و اعتکاف را انجام دهد. اعتکاف همچنین با شرط در ضمن عقد واجب می شود . مثلا اگر کسی خانه خود را به دیگری اجاره دهد مشروط بر آنکه مستاجر 3 روز اعتکاف نماید چنانچه مستاجر این شرط را بپذیرد لازم است به تعهد خود عمل کند و همچنین بر اجیری که متعهد شده است در برابر مبلغی معتکف شود لازم است که اعتکاف را انجام دهد.
نیت و قصد قربت در اعتکاف :
واجبات دینی از نظر معتبر بودن قصد قربت در آنها بر دو قسم است ، واجب تعبّدی که قصد قربت درآن شرط است مانند نماز و روزه ، واجب توصلی که قصد قربت در آن معتبر نیست بلکه با انجام عمل ، تکلیف از عهده انسان ساقط می شود هرچند قصد قربت ننموده باشد مانند تطهیر لباس نجسی که انسان می خواهد در آن نماز بجای آورد البته در واجبات توصلی نیز داشتن قصد قربت سبب می شود تا انسان مشمول ثواب ولطف الهی قرار گیرد .
اعتکاف از واجبات تعبدی است بنابراین علاوه بر نیت حتما باید با قصد قربت انجام گیرد پس اعتکاف بدون قصدئ قربت ویا اعتکافی که انگیزه های غیر الهی در آن دخالت داشته باشد باطل و بی ارزش است . درباره نیت اعتکاف علاوه بر آنچه گذشت این بحث نیز مطرح است که آیا خود ماندن در مسجد و روزه گرفتن به قصد اعتکاف کافی است یا آنکه معتکف باید قصد کند عبادتی دیگر مانند قرآن خواندن و دعا کردن را نیز انجام دهد . بیشتر فقیهان بر آنند که برای تحقق اعتکاف صحیح ، قصد ماندن در مسجد به عنوان اعتکاف به تنهای کافی است و لازم نیست قصد عبادتی دیگر را بدان ضمیمه نمود در جانب مقابل برخی از فقها قصد عبادتی دیگر را شرط می دانند بر این مبنا معتکف باید چنین قصد کند . سه روز در مسجد به قصد قربت می مانم تا عبادتی را مانند دعا کردن ، قرآن خواندن و ... انجام دهم . وقت نیت اعتکاف قبل از طلوع فجر روزی است که انسان قصد دارد اعتکاف را شروع کند بدین معنا که در آن هنگام باید این قصد را داشته باشد بنابراین همین قدر که کسی از شب ویا حتی روز قبل قصد داشته که اعتکاف نماید و بر عزم و قصد خود باقی مانده کافی است هرچند تجدید نیت قبل از طلوع فجر مطابق با احطیاط است . هر اعتکافی باید از آغاز تا پایان به یک نیت انجام شود تغییر نیت در میان اعتکاف صحیح نیست .
زمان اعتکاف :
اعتکاف از
نظر زمانی دارای محدودیت خاصی نیست در هر زمانی که شرعا بتوان روزه گرفت اعتکاف
نیز صحیح است بنابراین اگر حتی یکی از سه روز اعتکاف با عید فطر یا قربان مصادف
باشد اعتکاف صحیح نیست زیرا روزه گرفتن در این روزها حرام وباطل است و همچنین
اعتکاف برای زنانی که در دوران عادت زنانگی به سر می برند جایز نیست زیرا آنان در
این صورت هم از روزه گرفتن معذورند هم از توقف در مسجد . اعتکاف در روزهای
13 ، 14 و 15 ماه رجب از چند نظر حایز
اهمیت است .
اولا : آنکه ماه رجب ماه حرام است و از روایات استفاده می شود که اعتکاف در ماه حرام نسبت به دیگر ماهها از فضیلت بیشتری برخوردار است .
ثانیا : روزه در ماه رجب دارای فضیلتی خاص است چه ماه رجب ، ماه بزرگی است که مردم حتی در جاهلیت نیز حرمت آن را پاس می داشتند اسلام نیز بر احترام و منزلت آن افزود . بر پایه حدیثی از پیامبر (ص ) هرکسی سه روز از ماه رجب را روزه بگیرد خداوند میان او و آتش جهنم به اندازه هفتاد سال راه فاصله می اندازد ، پرودگار مهربان به کسی که سه روز از ماه رجب را روزه گرفته خطاب می کند که حق تو بر من واجب شد و دوستی و ولایتم برایت حتمی گشت ای فرشتگان ! در حضور شما شهادت می دهم که گناهان بنده ام را آمرزیدم .
علاوه بر روایاتی که به طور عام نسبت به فضیلت روزه ی ماه رجب و سه روز از این ماه تأکید می نماید درباره روزه گرفتن در روزهای 13، 14 و 15 و انجام عمل امّ داود نیز تأکید شده است .
مدت اعتکاف :
" لا یکون الا عتکاف اقل من ثلاثه ایام "
اعتکاف در کمتر از سه روز واقع نمی شود .
مقصود از روز از هنگام طلوع فجر تا وقت افطار است بنابراین اعتکاف در شب اول و چهارم لازم نیست هرچند افزودن این دو شب مانعی ندارد . پس معتکف باید از آغاز قصد داشته باشد که از طلوع فجر روز اول تا غروب شرعی روز سوم در مسجد بماند .
مدت اعتکاف ، در جانب زیادی حد خاصی ندارد برای هر مدتی که بخواهد معتکف شود ولی اگر کسی پس از سه روز از اعتکاف دو روز دیگر آنرا ادامه داد باید روز ششم را هم بدان ضمیمه کند بلکه برخی از فقها بر آنند که همواره هر گاه دو روز به مدت اعتکاف افزوده شود الحاق روز سوم به آن لازم است .
مکان اعتکاف :
جایگاه اعتکاف در مسجد است .
" لا اعتکاف الا بعثوم فی مسجد الجامع "
(( اعتکاف شما همراه با روزه و در مسجد جامع صحیح است . ))
شاید اسلام با منحصر بفرد نمودن اعتکاف در مسجد جامع بخواهد نوعی کنترل بر کمیت و کیفیت آن وجود داشته باشد و در کنار این عبادت ارزشهای دیگری مانند وحدت و همراهی و همدلی نیز مطرح شود.
تعریف مسجد جامع :
اصطلاح " مسجد جامع " یا " مسجد اعظم " در برابر مسجد محله و بازار به کار می رود معمولاً در مسجد محله و بازار شما کسانی که نزدیک به همان مسجد سکونت دارند حضور می یابند حال آنکه مسجد جامع محل رفت و آمد عموم مردم است و معمولاً نمازگزاران بیشتری دارد .
جامع بودن مسجد از نظر شرعی به چند راه ثابت می شود :
اینکه انسان علم واطمینان داشته باشد .
در میان مردم شایع باشد که مسجدی جامع است به گونه ای که برای انسان اطمینان پیدا شود .
شهادت دادن دو مرد عادل .
هرگاه کسی به گمان اینکه مسجدی جامع است در آن اعتکاف کند سپس معلوم شود که مسجد جامع نیست اعتکاف او باطل خواهد بود .
اگر معتکف جای معینی از مسجد را به خود اختصاص داده باشد لازم نیست در همان جا بماند بلکه می تواند به هر جای دیگری از مسجد که بخواهد برود ، در مورد توقف معتکف در مسجد کیفیّت خاصّی معتبر نیست او می تواند در مسجد بنشیند ، راه برود و یا حتی بخوابد .
محرمات اعتکاف :
معتکف باید در طول مدت اعتکاف از کارهای زیر خودداری کند :
P امور جنسی به معنای عام آن که شامل هرگونه بهره برداری شهوانی حتّی استمنا نیز می شود .
P بوییدن عطر و بوی خوش و گیاهان معطر به قصد لذت بردن .
P خرید و فروش و انواع معامله و تجارت ، مگر اینکه ضرورتی پیش آید .
P جدال و مناقشه پیرامون کار دنیوی یا دینی ، حرمت جدال مربوط به موردی است که مجادله به قصد اظهار فضل و برتری و خود نمایی انجام شود.
علاوه برآنچه گفته شد برخی از فقها فرموده اند مستحب است معتکف از محرمات احرام یعنی آنچه که حاجی باید در حال احرام از آن اجتناب کند خودداری نماید محرمات احرام 24 چیز است که در کتابهای مناسک حج بیان شده است. لازم به یاد آوری است که علاوه بر محّرمات اعتکاف ، تمامی آنچه که روزه را باطل می کند سبب بطلان اعتکاف می شود به سخنی دیگر هر گاه معتکف روزه خود را باطل کند اعتکافش نیز باطل است .
آنچه که روزه را باطل می کند عبارتند از :
1- خودرن و آشامیدن 2- آمیزش جنسی 3- استمنا
4- دروغ بستن به خداوند متعال و پیامبر (ص) و جانشینان آن حضرت
5- رسانیدن غبار غلیظ به گلو 6- فروبردن سر در آب
7- باقی ماندن بر جنابت و حیض و نفاس تا اذان صبح
8- اماله کردن 9- قی کردن
رها کردن اعتکاف :
اعتکاف به خودی خود مستحب است ولی امکان دارد با اسباب دیگری مانند نذر ، عهد ، سوگند و ... واجب شود .
اعتکاف مستحب را می توان قبل از تکمیل دو روز رها کرد هر چند احتیاط مستحب است که از قطع آن خودداری شود هر گاه دو روز اعتکاف کامل شود الحاق روز سوم به آن واجب است و نمی توان آن را ناتمام رها کرد ، اعتکاف واجب گاهی از نوع واجب معین است و زمانی از نوع واجب موسّع . واجب موسّع این که کسی نذر کند سه روز در مسجد جامع معتکف شود ولی زمان آن را معین نکند در این صورت وقت انجام عمل وسیع است و می توان در هر سه روزی از سال که روزه از سال که روزه گرفتن صحیح باشد اعتکاف نمود در این فرض نیز مانند صورت قبل تنها تا قبل از تکمیل دو روز می توان اعتکاف را رها کرد و پس از آن الحاق روز سوم الزامی است البته عدم ترک اعتکاف حتی قبل از تکمیل دو روز نیز مطابق با احتیاط استحبابی است اما در فرضی که اعتکاف واجب معیّن باشد همین که اعتکاف شروع شد باید آن را تمام کند و نتیجه تمام رها کردن آن جایز نیست .
خروج از مسجد در حال اعتکاف :
معتکف باید در تمام طول مدت اعتکاف در مسجد بماند و از آنجا خارج نشود بنابراین اگر عمداً و بدون ضرورت مسجد را ترک کند اعتکاف باطل خواهد بود . هر چند خروج از مسجد به دلیل نا آگاهی به حکم مسئله باشد.
اگر معتکف از روی فراموشی مسجد را ترک نماید یا وی را به
زور از مسجد بیرون کنند اعتکاف باطل نمی شود .هرگاه معتکف برای انجام کارهای ضروری
از مسجدخارج شد باید نزدیکترین راه را برای رفت و آمد خود برگزیند جز آن که عبور
از راه نزدیک به دلیلی مانند ازدحام و شلوغی به وقت بیشتری نیاز داشته باشد او
نبایدجز به مقدار رفع نیاز وضرورت در بیرون از مسجد توقف کند تا آنجا که ممکن است
در سایه راه نرود و زیر سایه ننشیند بلکه احتیاط آن است که جز در صورت ضرورت
ننشیند. هرگاه معتکف به قدری بیرون از مسجد بماند که در عرف گفته شود صورت اعتکاف
بهم خورده ، اعتکاف باطل خواهد بود . بنابراین جواز خروج از مسجد برای معتکف در
برخی شرایط به معنای این نیست که معتکف هر اندازه خارج از مسجد بماند باز هم می
تواند به مسجد برگردد و اعتکاف را ادامه دهد. در
پاره ای موارد ترک اعتکاف واجب می شود مانند اینکه معتکف قرضی بر عهده داشته باشد
که ادای آن اکنون واجب است و انجام آن جز با ترک اعتکاف ممکن نباشد در این صورت
چنانچه معتکف در مسجد بماند و به اعتکاف ادامه دهد هرچند به علت ترک واجب مرتکب
گناه شده ولی اعتکافش صحیح است . انجام قضای اعتکاف زمان معینی ندارد جز آنکه
اعتکاف با نذر و مانند آن واجب شده باشد.
کفّاره در اعتکاف :
هرگاه معتکف با آمیزش جنسی اعتکافی را که واجب است باطل کند باید کفّاره بپردازد ولی با انجام دیگر محرّمات اعتکاف پرداختن کفّاره الزامی نیست مقصود از اعتکاف واجب تنها اعتکافی که از آغاز واجب بوده نیست چنانچه گذشت حتی در اعتکاف مستحب هم پس از پایان روز دوم اتمام آن و ضمیمه کردن روز سوم واجب می شود .
کفّاره ای که معتکف باید بپردازد کفّارۀ افطار عمدی در روزۀ ماه مبارک رمضان است . یعنی یک بنده آزاد کردن یا دو ماه روزه پی در پی گرفتن و یا طعام دادن به شصت نفر فقیر .
چنانچه کسی در ماه رمضان اعتکاف واجبی را با آمیزش جنسی باطل نماید باید دو کفّاره بپردازد یکی برای اعتکاف و دیگری برای افطار در ماه مبارک رمضان هرگاه کسی نذر کرده باشد اعتکاف را در ماه رمضان انجام دهد سپس در حال اعتکاف آمیزش جنسی نماید لازم است سه کفّاره بپردازذ یکی برای اعتکاف و دیگری برای کفّاره مخالفت نذر و سومی برای افطار در ماه رمضان . « کفّاره قضای روزۀ ماه رمضان آن است که به ده نفر فقیر یک مُد که تقریباً ده سیر است طعام بدهد و اگر نمی تواند بنابر احتیاط سه روز پی در پی روزه بگیرد » .
جوهر و جان اعتکاف :
واژه اعتکاف به خودی خود معنای مراقبت و مواظبت و بزرگداشت را به همراه دارد زیرا عکوف و اعتکاف آن است که انسان با حالت توجه و تعظیم به چیزی روی آورد و ملازم و همراه با آن باشد .
معتکف با آن که در ظاهر به مسجد آمده ولی در حقیقت به صاحب خانه روی آورده است او بر آستان خدا سرساییده و در بار کاهش مأوی گزیده تا به گوهر تقرّب و خداجویی دست یابد و زبان حالش پیوسته این است که
معتکف دیرم و گه ساکن مسجد õ یعنی که تو را می طلبم خانه به خانه
پس از مراقبتهای مهم اعتکاف خودداری از غفلت از یاد خدا و توجه هر چه بیشتر به خداوند است غفلت از یاد خدا ، اعتکاف را به عملی بی روح و پیکری بی جان تبدیل می کند .
دستوالعمل شرکت اعضا در مراسم ماه محرم :
ماه محرم ، ماه خون و شمشیر ، ماه معنویت و فداکاری ، ماه جانبازی و سرافرازی . محرم ماه حرکت ، ماه هجرت و ماه انجام رسالت انسان مهاجر است و کاروان ایثار و فداکاری خاندان پیامبر .
محرم ماه هجرت است و عاشورا نیز جلوه گاه هجرت مهاجرین . محرم ماه حماسه و شهادت است و ماه پیکار و نبرد است و ماه نفی باطلها و ماهی که در آن پیکار گران و حماسه جویان راه حق ، در بستری خون گرفته و با شهادتی پر ارج به سوی حق شتافتند ، آری... آنها با شهادت خویش هجرت کردند هجرتی به سوی الله و حیات جاوید .
محرم ، ماهی است که در آن بزرگترین حماسۀ تاریخ و پرشورترین تراژدی قرون و اعصار رقم خورد و رهروان راه اسلام راه درس شهامت ، شرف و رسم شهادت و ایثار آموخت و اینک برماست که از این ( مهاجران الی الله ) درس هجرت آموزیم و رسم بندگی و آنگاه گام در راهشان نهیم و به سوی حق قدم برداریم .
لذا از مهمترین وظیفه مربیان تشکیلات دانش آموزی پیشتازان و
فرزانگان فراهم نمودن زمینه های رشد فردی و گروهی اعضا جهت شرکت فعال در برنامه
های مراسم ماه محرم می باشد بنابراین موارد ذیل در ایام ماه محرم پیشنهاد و ابلاغ
می گردد .
رهنمودهای اجرایی :
1- انجام فعالیتهای تبلیغاتی و یا به عبارتی تزئین آموزشگاه به مناسبت این ایام در مدرسه و نوشتن جملاتی از سالار شهیدان اباعبدالله الحسین (ع) و نصب آن در تابلوی اعلانات .
2- حضور اعضای پیشتازان و فرزانگان در این ایام با لباس فرم با بازو بند یا شال مشکی برای پیشتازان و حمایل مشکی برای فرزانگان .
3- به تصویر کشیدن و تبیین ارزشهای شهادت وشهادت طلبی .
4- حضور فعال در نماز جماعت این ایام و اجرای برنامه های مختلف .
5- ارائه مقالات کوتاه ، دکلمه ، شعر ، مداحی به مناسبت این ایام در مراسم آغازین مدارس .
6- برپایی نمایشگاه کتاب و یا تصاویر از این ایام در آموزشگاه .
7- برپایی هیئت سینه زنی با بقیۀ دانش آموزان در نماز خانۀ مدرسه ( بعد از نماز ظهر ) .
8- برپایی ایستگاه صلواتی با شرایط خاص مدرسه .
9- تهیۀ روزنامه دیواری ، بروشور به مناسبت این ایام و نصب آن در تابلو اعلانات .
10- حضور فعال بصورت دسته جمعی در مراسم عزاداری روز عاشورا در تکیه محل با هماهنگی مربی محترم .
